Η τέχνη του «να κάνει κάποιος κύκλους μέσα σε κουτιά με ρόδες που πάνε γρήγορα και κάνουν πολύ θόρυβο» μετράει επισήμως περισσότερα από 110 χρόνια ιστορίας. Χωρίς αμφιβολία, έχει συμβάλλει ανυπολόγιστα στη δημιουργία της σημερινής ταυτότητας για τους αγώνες αυτοκινήτων, όπως και για την αυτοκίνηση συνολικά.
Σήμερα η πλειοψηφία των φίλων των μηχανοκίνητων σπορ συγχέει, εύλογα, τον όρο “Grand Prix” με τους αγώνες που πραγματοποιούνται στα πλαίσια της Formula 1. Ωστόσο, για να εντοπίσουμε τις απαρχές της οργανωμένης οριοθέτησης αγώνων μεταξύ αυτοκινήτων, πρέπει να κάνουμε ένα πολύ μακρινό ταξίδι πίσω στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
Η γέννηση του αυτοκινήτου αποτελεί μια από τις μεγάλες συνεισφορές που έφερε η εκβιομηχάνιση των μεγάλων Ευρωπαϊκών χωρών. Υπάρχουν πολλές ανεπίσημες πηγές που τοποθετούν τον πρώτο προσχεδιασμένο αγώνα μεταξύ δύο οχημάτων στις 30 Αυγούστου του 1867, σε μια διαδρομή απόστασης περίπου 13 χιλιομέτρων. Η διαδρομή αυτή βρισκόταν σε έδαφος της Μεγάλης Βρετανίας και προεκτεινόταν από την πόλη του Ashton μέχρι το Old Trafford.
Ωστόσο, η επίσημα αναγνωρισμένη αρχή των αγώνων μάς τοποθετεί στη Γαλλία και στο 1894. Οι Γάλλοι επικροτούσαν τη νέα εφεύρεση του αυτοκινήτου και ήταν πολύ ενθουσιώδεις με την ιδέα της αναμέτρησης μεταξύ των αυτοκινήτων, καθώς θεωρούσαν αυτόν τον τρόπο ένα ισχυρό μέσο για την προώθησή τους στο κοινό.
Ο πρώτος οργανωμένος αγώνας αυτοκινήτων ο οποίος επιβεβαιώνεται από τις ιστορικές πηγές έλαβε χώρα στις 22 Ιουλίου του 1894. Διοργανώθηκε από την εφημερίδα “Le Petit Journal”, με τους συμμετέχοντες να ξεκινούν από την πόλη του Παρισιού και να τερματίζουν στην πόλη της Rouen, μέσα σε πλήθος από ενθουσιώδεις θεατές. Οι πρώτοι πέντε οδηγοί που θα τερμάτιζαν τον αγώνα θα αμείβονταν με ένα αξιόλογο ποσό σε χρυσά φράγκα. Ο νικητής, Jules-Albert de Dion, ολοκλήρωσε τον αγώνα σε σχεδόν 7 ώρες, με εκτιμώμενη μέση ωριαία ταχύτητα τα 19 km/h. Ο όρος “Grand Prix” που από τα γαλλικά μεταφράζεται ως «μεγάλα βραβεία», ήταν ο όρος με τον οποίο ανακοινώθηκαν τα έπαθλα από την γαλλική εφημερίδα κι έκτοτε, έμελλε να διατηρηθεί ως επίσημη ονομασία των μεγάλων αγώνων που θα πραγματοποιούνταν.
Επομένως οι πρώτοι προπολεμικοί αγώνες χαρακτηρίζονταν από την αναμέτρηση μεταξύ οχημάτων, τα οποία οι ιδιοκτήτες τους οδηγούσαν όσο πιο γρήγορα μπορούσαν μέσα σε ανοιχτούς δημόσιους δρόμους, ξεκινώντας από μια πόλη και τερματίζοντας σε μιαν άλλη. Η τεχνολογική πρόοδος και ο εντονότερος ανταγωνισμός οδήγησαν στην αύξηση των ταχυτήτων και, ως εκ τούτου, σε αρκετά ατυχήματα που έφεραν τον θάνατο πολλών οδηγών και θεατών. Ο αγώνας που πραγματοποιήθηκε στην πόλη Athy της Ιρλανδίας για τη διοργάνωση “Gordon Bennett Cup” του 1903 είναι ο πρώτος που έλαβε χώρα σε μια κεκλεισμένη διαδρομή, απαρτιζόμενη από δημόσιους δρόμους αλλά αποκλεισμένη από θεατές.
Ο πρώτος επίσημος αγώνας που έλαβε χώρα με την ονομασία “Grand Prix” ήταν το Γαλλικό Grand Prix, το οποίο διεξήχθη στις 26 και 27 Ιουνίου του 1906, σε δημόσιους δρόμους λίγο έξω από την πόλη του Le Mans. Η Renault ήταν η νικήτρια εταιρεία και, εξαιτίας αυτής της επιτυχίας, σημείωσε άνοδο στις πωλήσεις των οχημάτων της τα ακόλουθα χρόνια.
Η δημοτικότητα του αγώνα αυτού οδήγησε στην σταδιακή καθιέρωσή του και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο η κάθε διοργάνωση χαρακτηριζόταν από διαφορετικούς κανονισμούς και όρους συμμετοχής, οι οποίοι συνήθως καθορίζονταν από εθνικά και πολιτικά πλαίσια. Η Γερμανική βιομηχανία αυτοκινήτων, για παράδειγμα, οργάνωσε για το 1907 τον αγώνα με ονομασία “Kaiserpreis” (μεταφρασμένη από τα γερμανικά ως «το έπαθλο του αυτοκράτορα»).
Εκτός από κλειστούς και μακροσκελείς δημόσιους δρόμους, οι αγώνες εκείνης της περιόδου πραγματοποιούνταν και σε ειδικές πίστες οβάλ σχήματος με έντονα κεκλιμένες στροφές. Η πίστα του Brooklands στη Μεγάλη Βρετανία, η πίστα της Indianapolis στις Η.Π.Α. και η πίστα της Monza στην Ιταλία αποτελούν τα κυριότερα παραδείγματα. Μερικές από αυτές διατηρούνται μέχρι σήμερα, είτε αναλλοίωτες στη χάραξή τους (Indianapolis) είτε διαφοροποιημένες σύμφωνα με τα ισχύοντα στάνταρ ασφαλείας (Monza).
Παρά το γεγονός πως όλο και περισσότερες χώρες διοργάνωναν αγώνες της μορφής “Grand Prix”, δεν υπήρχε κάποιο πρωτάθλημα που να τους συγκροτεί όλους μαζί, ούτε κάποιο ενιαίο σύνολο κανονισμών που να διέπει τις προδιαγραφές των αυτοκινήτων που συμμετείχαν. Λίγο πριν το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και μερικά χρόνια μετά το πέρας του, υπήρξε η εφαρμογή μιας υποτυπώδης φόρμουλας κανονισμών η οποία βασιζόταν σε όρια βάρους και μεγέθους των κινητήρων, αλλά δεν υιοθετήθηκε από όλες τις χώρες.
Σταδιακά άρχισαν να καθιερώνονται και διαδικασίες οι οποίες, αρχικά, δεν αποτελούσαν προτεραιότητα. Για παράδειγμα, μέχρι το Grand Prix του Μονακό για το 1933 οι συμμετέχοντες ξεκινούσαν τον αγώνα με τυχαία σειρά που προέκυπτε από κλήρωση. Ο αγώνας του Μονακό είναι ο πρώτος στην ιστορία που εφάρμοσε την λύση των χρονομετρημένων προκριματικών, οι οποίοι θα καθόριζαν με βάση τον χρόνο γύρου του κάθε οδηγού την θέση εκκίνησής του.
Διαβάστε επίσης: Keke Rosberg – Ο θρασύς αλλά ταχύτατος «αλαζόνας»
Πολύ πριν μονιμοποιηθούν οι χρωματισμοί των αγωνιστικών βάσει συμφωνιών από τους χρηματοδότες, όλα τα αγωνιστικά αυτοκίνητα των εταιρειών ήταν βαμμένα στα διεθνή χρώματα με τα οποία εκείνες καθιερώθηκαν στον κόσμο της αυτοκίνησης: μπλε για τους Γάλλους (π.χ. Bugatti, Peugeot, Renault), κόκκινο για τους Ιταλούς (π.χ. Ferrari, Alfa Romeo), πράσινο για τους Βρετανούς (π.χ. Jaguar, Bentley, Lotus), λευκό ή καθόλου χρώμα για τους Γερμανούς (π.χ. Mercedes-Benz, Auto Union, Porsche).
Η δεκαετία του 1920 είδε τις Γαλλικές εταιρείες να κυριαρχούν, με τις Ιταλικές να τις κοντράρουν και να παίρνουν κάποιες σποραδικές διακρίσεις. Η τεχνολογική άνοδος των Γερμανών συνέβαλε στην απόλυτη μετέπειτα κυριαρχία τους, από τις αρχές του 1930 μέχρι το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι μεγάλες γερμανικές εταιρείες (η Mercedes-Benz και η Auto Union) χρηματοδοτούνταν τότε από το κυρίαρχο πολιτικό καθεστώς, το οποίο αναζητούσε τρόπους εξάπλωσης της υπεροχής του μέσω των αγώνων. Έτσι, τα γερμανικά αγωνιστικά αυτοκίνητα ήταν υπερκοστολογημένα, ταχύτατα και πολύ δύσκολα στην οδήγησή τους. Παρόλ’ αυτά ανέδειξαν ταλαντούχους οδηγούς όπως ο Tazio Nuvolari, ο Rudolf Caracciola, ο Richard Seaman, ο Bernd Rosemeyer, η πρώτη γυναίκα που κέρδισε σε Grand Prix Elizabeth Junek, και πολλοί άλλοι.
Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι αγώνες Grand Prix που διοργανώθηκαν για την πρώτη περίοδο ήταν πολύ λίγοι. Ωστόσο το 1947, η νεοσύστατη Παγκόσμια Ομοσπονδία Μηχανοκίνητου Αθλητισμού (FiA) ανακοίνωσε πως θα τεθεί σε εφαρμογή ένα σύνολο κανονισμών τύπου Formula 1 (ή Formula A), με βάση το οποίο θα πρέπει όλοι να κατασκευάζουν τα αγωνιστικά τους αυτοκίνητα, ώστε να επιτραπεί η συμμετοχή τους. Παράλληλα, είχε προσχεδιαστεί πριν τον πόλεμο μια σκέψη για εφαρμογή των κανονισμών αυτών στα πλαίσια ενός πρωταθλήματος, το οποίο θα είχε παγκόσμια διάσταση και θα λάμβανε χώρα σε πίστες από όλο τον κόσμο.
Η ιδέα αυτή υλοποιήθηκε το 1950, όταν πραγματοποιήθηκε το πρώτο Grand Prix για το νέο πρωτάθλημα της Formula 1 στις 13 Μαΐου του ίδιου έτους, στην πίστα του Silverstone στη Μεγάλη Βρετανία.
Από εκείνη την ημέρα έως και την ημερομηνία που γράφτηκε το παρόν αφιέρωμα, το παγκόσμιο πρωτάθλημα της Formula 1 μετράει 70 χρόνια ζωής, έχουν διεξαχθεί 1.018 αγώνες Grand Prix σε 32 διαφορετικές χώρες, ενώ έχουν γραφτεί πολλές αξιομνημόνευτες ιστορίες που μπορούν να κρατήσουν για πάντα αμείωτο το ενδιαφέρον μας για τους αγώνες αυτοκινήτων.
Και έπεται συνέχεια.
