Η διάσπαση μεταξύ IndyCar/CART – Ένας μηχανοκίνητος «εμφύλιος» πόλεμος

Οι αγώνες μονοθεσίων στην Βόρεια Αμερική έχουν δημιουργήσει, εδώ και μερικά χρόνια, μια αρκετά ενδιαφέρουσα και ελκυστική εικόνα για τους λάτρεις των μηχανοκίνητων σπορ, όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν είχαν φτάσει στο αποκορύφωμά τους, υπήρξαν παρασκηνιακές εξελίξεις που τους οδήγησαν σε μια μεγάλη περίοδο παρακμής και αναδιοργάνωσης: το λεγόμενο “split” ανάμεσα στο IndyCar και το CART.

Προτού αρχίσουμε να ξετυλίγουμε την ιστορία, θα κάνουμε ένα σύντομο ταξίδι στο παρελθόν.

Το 1905, ο Αμερικανικός Όμιλος Αυτοκίνησης (AAA στα αγγλικά) έγινε η πρώτη διοργανώτρια αρχή που επιμελήθηκε την διεξαγωγή αγώνων αυτοκινήτων στην αμερικανική ήπειρο και τις  Ηνωμένες  Πολιτείες. Μετά την καταστροφή στο Le Mans το 1955 και τον θάνατο του θρύλου οδηγού Bill Vukovich στο Indianapolis 500 της ίδιας χρονιάς, η ΑΑΑ αποποιήθηκε κάθε αρμοδιότητα περί διοργάνωσης νέων αγώνων και αποχώρησε. Έτσι, ο τότε ιδιοκτήτης της ιστορικής πίστας της Indianapolis, Tony Hulman, δημιούργησε το Club Αυτοκίνησης των Ηνωμένων Πολιτειών (USAC) το οποίο ανέλαβε την συνέχιση του Championship Auto Racing, του τότε κορυφαίου πρωταθλήματος μονοθεσίων στην χώρα. Η τακτική αυτή συνεχίστηκε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970.

Πολλές από τις μεγάλες ομάδες του θεσμού, όπως η Penske, άρχισαν ήδη από τις αρχές της δεκαετίας αυτής να ασκούν έντονες κριτικές στην νέα διοργανώτρια αρχή της USAC. Οι κριτικές σχετίζονταν με την ελλιπή προώθηση του θεσμού στο κοινό και τις χαμηλές χρηματικές απολαβές. Με εξαίρεση το Indianapolis 500, όλοι οι υπόλοιποι αγώνες συγκέντρωναν πολύ λίγους  θεατές. Οι μεγάλες αυτές ομάδες στράφηκαν στον θρύλο Αμερικανό οδηγό της εποχής και πρώην οδηγό της Formula 1, Dan Gurney, κι άρχισαν από κοινού να αναζητούν λύση για το πώς η διοργάνωση θα αποκτούσε την αναγνωρισιμότητα που της άξιζε.

Τελικά, το 1978 ο Gurney αιτήθηκε την συσπείρωση όλων των ομάδων του πρωταθλήματος, με σκοπό την δημιουργία του Championship Auto Racing Teams (CART), μιας οργάνωσης που θα παρείχε συμβουλευτικό ρόλο στην USAC και θα αναλάμβανε όλες τις συμφωνίες που αφορούσαν τα τηλεοπτικά δικαιώματα, την προσέλκυση χρηματοδοτών και τις χρηματικές απολαβές από την διεξαγωγή των  αγώνων. Τα αιτήματα αυτά προωθήθηκαν στο συμβούλιο της USAC στα τέλη της χρονιάς αλλά η πρόταση απορρίφθηκε. Ως εκ τούτου, οι ομάδες δημιούργησαν ένα δικό τους πρωτάθλημα με το όνομα της οργάνωσής τους κι έπρεπε πλέον να αναζητήσουν ένα άλλο “σώμα” που θα φρόντιζε για την οργάνωση και την διεξαγωγή του.

Τα αρχικά σχέδια που προόριζαν την Παγκόσμια Ομοσπονδία Μηχανοκίνητου Αθλητισμού ως κύρια αρμόδια οργάνωσης και διεξαγωγής του νέου πρωταθλήματος δεν υλοποιήθηκαν, με αποτέλεσμα οι ομάδες  να στραφούν προς το Club Σπορ Αυτοκινήτων της Αμερικής (SCCA), μια άλλη διοργανώτρια αρχή της χώρας. Η SCCA ανέλαβε εν τέλει την ηγεσία του καινούριου θεσμού CART, το οποίο ξεκίνησε το 1979 διατηρώντας παράλληλα την ταυτότητα ενός θεσμού με υψηλό πρεστίζ παγκόσμιου βεληνεκούς, όπως τα Grand Prix της Formula 1, ο 24ωρος αγώνας αντοχής του Le Mans και ο αγώνας 1000 χιλιομέτρων στο Bathurst της Αυστραλίας.

Μέχρι το 1981, το CART και η USAC ουσιαστικά “μοιράζονταν” αγώνες, με την πλειοψηφία των μεγάλων ομάδων να μεταφέρεται σταδιακά στον καινούριο θεσμό. Από την επόμενη χρονιά κι έπειτα το CART αναγνωριζόταν πλέον ως το μεγαλύτερο πρωτάθλημα μονοθεσίων των Η.Π.Α.

Η δεκαετία του 1980 αποτέλεσε την περίοδο κατακόρυφης ανόδου του νέου θεσμού. Το ενδιαφέρον για τα μηχανοκίνητα σπορ αυξήθηκε, ενώ η εισροή εσόδων από πολλούς και μεγάλους σπόνσορες επέτρεψε στο CART να μεγαλώσει περισσότερο. Με την πάροδο των χρόνων εξελίχθηκε στην μεγαλύτερη μορφή αγώνων στη Βόρεια Αμερική και η ανοδική πορεία συνεχίστηκε μέχρι και τις αρχές της επόμενης δεκαετίας. Τα μονοθέσια σε εκείνο το σημείο ήταν σχεδιαστικά πολύ όμορφα και  πιο γρήγορα από ποτέ, ενώ η λίστα συμμετεχόντων απαρτιζόταν από ταλαντούχους οδηγούς που προέρχονταν από όλο τον κόσμο κι όχι απαραίτητα μόνο από τις  Η.Π.Α. Το πρωτάθλημα ήταν τόσο μεγάλο που, το 1993, η ομάδα της Newman Haas υπέγραψε τον Βρετανό Nigel Mansell, ο οποίος μόλις είχε κατακτήσει το πρωτάθλημα στην Formula 1.

Η κατάσταση αυτή ωστόσο δεν φάνηκε να ικανοποιεί τους πάντες· όπως αναφέρθηκε πριν, το CART θεμελιώθηκε από τις μεγάλες δυνάμεις του παλιού θεσμού. Έτσι, οι κανονισμοί που διέπουν τα μονοθέσια πολλές φορές διαμορφώνονταν με βάση τις προτιμήσεις των ομάδων αυτών, αποτρέποντας κάποια ενδεχόμενη ανάδειξη μικρότερων και οικονομικά «φτωχότερων» ομάδων. Εκτός αυτού, η μορφή που άρχισε να παίρνει το πρωτάθλημα δεν φάνηκε να αρέσει στον Tony George, ο οποίος ήταν τότε μέλος του συμβουλίου του CART και πρόεδρος της πίστας της Indianapolis. Θεώρησε πως ο διεθνής χαρακτήρας ενός, αρχικά, αμιγώς αμερικανικού θεσμού θα αλλοίωνε την θετική του πρόσληψη από τους συμπατριώτες του.

Εκείνη την περίοδο ο George είχε την ιδέα να ξεκινήσει ένα νέο πρωτάθλημα που θα ανταγωνιζόταν το CART, διευκρινίζοντας πως πολλές μικρές ομάδες του δεν μπορούσαν να αντεπεξέλθουν στα ανεξέλεγκτα κόστη των αγωνιστικών πακέτων. Το νέο πρωτάθλημα θα επέτρεπε συμμετοχή σε πιο συμβατικά και προσιτά μονοθέσια που θα οδηγούσαν αποκλειστικά Αμερικανοί οδηγοί σε οβάλ πίστες, οι οποίες σύμφωνα με τον George, προσφέρουν πάντα αγώνες που αρέσουν περισσότερο και σε μεγαλύτερο κοινό.

Η ιδέα τελικά πήρε σάρκα και οστά το 1996, όταν ξεκίνησε η παρθενική χρονιά του νέου θεσμού Indy Racing League (IRL), στο οποίο εφαρμόζονταν όλες οι παραπάνω συνθήκες· Αμερικανοί οδηγοί, με πιο προσιτά μονοθέσια σε οβάλ πίστες, μεταξύ αυτών και στην θρυλική πίστα της Indianapolis. Μάλιστα, προκειμένου να αποφευχθεί η μονοπώληση του περιβόητου αγώνα των 500 μιλίων από τις μεγάλες ομάδες του CART, ο George ουσιαστικά «έκλεισε» τις 25 από τις 33 διαθέσιμες θέσεις με συμμετοχές του δικού του πρωταθλήματος, αφήνοντας τις υπόλοιπες 8 για οδηγούς του «αντίπαλου στρατοπέδου».

Διαβάστε επίσης: Indianapolis 500 – Ένας θρυλικός αγώνας για 33 ήρωες

Η εξέλιξη αυτή δεν χαροποίησε ιδιαίτερα τους θεατές· από την μία υπήρχε το CART στο οποίο συμμετείχαν οδηγοί παγκόσμιας κλάσης, κι από την άλλη το IRL που περιλάμβανε τον αγώνα του Indianapolis 500 αλλά και οδηγούς που ήταν φαινομενικά άγνωστοι, χωρίς ιδιαίτερες αγωνιστικές παραστάσεις και, συνεπώς, είχαν μικρότερη απήχηση.

Την ίδια χρονιά, αφού οι ομάδες του CART δεν μπορούσαν πλέον να συμμετέχουν στο περιβόητο event της Indianapolis, το αρμόδιο διοικητικό τμήμα του θεσμού διοργάνωσε έναν άλλον αγώνα  500 μιλίων, στην οβάλ πίστα του Michigan. Ο αγώνας αυτός πραγματοποιήθηκε την ίδια μέρα με το Indianapolis 500, αντέγραψε πολλούς από τους παραδοσιακούς κανονισμούς του κι ουσιαστικά αποτελούσε μια πράξη ανταπόδοσης προς τον άδικο αποκλεισμό των οδηγών του CART από το ιστορικό event. Παρόλ’ αυτά, ο εναλλακτικός αυτός αγώνας στιγματίστηκε από ένα μεγάλο ατύχημα στον γύρο προθέρμανσης, ακριβώς πριν την εκκίνηση. Το ατύχημα άφησε εκτός τα 10 από τα 27 μονοθέσια, πληγώνοντας σημαντικά την υπόληψη του CART.

Εξαιτίας της αναμενόμενης αποχώρησης από σπόνσορες και χρηματοδότες, οι μεγάλες ομάδες ξεκίνησαν σταδιακά να εγκαταλείπουν την παλιά διοργάνωση και να μεταφέρονται στην καινούρια, με σκοπό να συνεχίσουν να αγωνίζονται στην Indianapolis που αποτελεί, εδώ και δεκαετίες, το μεγαλύτερο σημείο προσέλκυσης στους αγώνες των Η.Π.Α.

Μέχρι το 2003 σχεδόν όλες οι συμμετοχές του CART μεταφέρθηκαν στην αντίπερα όχθη, οδηγώντας τον θεσμό σε σταδιακή παρακμή, οικονομική κρίση και, εν τέλει, κατάρρευση. Το CART συνέχισε να διοργανώνεται μέχρι τα τέλη του 2007 με πολύ λίγες συμμετοχές, αλλά ήταν ξεκάθαρο πλέον πως το IRL είχε πάρει το πάνω χέρι σε ό,τι αφορά την προσφορά θεάματος, την αναγνωρισιμότητα και την απήχηση των οδηγών της.

Τελικά, στις αρχές του 2008 οριστικοποιήθηκε η συγχώνευση του CART με το IRL οδηγώντας στην γέννηση του πρωταθλήματος IndyCar, το οποίο διοργανώνεται μέχρι σήμερα και διατηρεί τον ίδιο διεθνή χαρακτήρα όπως και παλιότερα.

Κοιτώντας συνολικά την ιστορία είναι προφανές πως η αλαζονεία, οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες, η ανούσια έχθρα και η ασυναίσθητη σπατάλη χρημάτων έβαλαν ένα άδοξο τέλος στην χρυσή εποχή των αγώνων τύπου formula στην Αμερική.

Από την άλλη βέβαια, ο ερχομός του IndyCar συνέβαλε στην αποκατάσταση ενός πιο δίκαια μοιρασμένου ανταγωνισμού τόσο στους οδηγούς όσο και στις ομάδες. Μπορεί οι αγώνες μονοθεσίων της Αμερικής να μην γνωρίσουν ποτέ ξανά τις δόξες που γνώρισαν μέχρι πριν σχεδόν 30 χρόνια, άλλα σίγουρα είναι αρκετά εντυπωσιακοί ώστε να κρατήσουν καθηλωμένους όλους τους οπαδούς του είδους, φανατικούς και μη.

Νεκτάριος Αποστολόπουλος