Οι ιστορίες από το παρελθόν του κορυφαίου μηχανοκίνητου σπορ δεν αναφέρονται πάντα στα επιτεύγματα μιας ομάδας ή ενός οδηγού, αλλά μαρτυρούν την πραγματικότητα πίσω από τις κάμερες, την πολιτική επιρροή και παιχνίδια που συντέλεσαν σε ολοκληρωτικές αλλαγές στην F1. Μια τέτοια ιστορία θα παραθέσουμε κι εδώ, με θέμα τις παρασκηνιακές εξελίξεις γύρω από το GP Νοτίου Αφρικής του 1985.
8 Οκτωβρίου 1985: 2 ημέρες μετά το GP Ευρώπης, ο πρόεδρος της FISA Jean-Marie Balestre εκλέγεται και πρόεδρος της FIA, στη θέση του γηραλέου Metternich.
9 Οκτωβρίου 1985: ο Balestre επανεκλέγεται πρόεδρος της FISA, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί και τη θέση του προέδρου στην FFSA (τη γαλλική αυτοκινητιστική λέσχη).
12 Οκτωβρίου 1985: μία εβδομάδα πριν το GP Νότιας Αφρικής, ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Francois Mitterrand διατάσσει τις κρατικά ελεγχόμενες Renault και Ligier να μποϊκοτάρουν τον επικείμενο αγώνα, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη διατήρηση του apartheid.
Σε ευθεία κόντρα με τη βούληση του Balestre, ο Mitterrand αποφασίζει να χρησιμοποιήσει τις γαλλικές ομάδες ως μέσο διπλωματικής πίεσης.
Η κυβερνητική διαταγή, εκπεφρασμένη επισήμως δια του Υπουργού Αθλητισμού, καταλαμβάνει και τους Γάλλους οδηγούς: κοινώς, τον πρωταθλητή Alain Prost (McLaren), τον Jacques Laffite (Ligier), τον Philippe Streiff (Ligier), τον Patrick Tambay (Renault) και τον άνεργο Philippe Alliot, ο οποίος μετά το λουκέτο της RAM στον προηγούμενο αγώνα ήταν διαθέσιμος.
14-16 Οκτωβρίου 1985: η κίνηση της γαλλικής κυβέρνησης δημιουργεί ντόρο διεθνώς και ακολουθεί ένα καταιγιστικό ντόμινο εξελίξεων.
Η σουηδική αυτοκινητιστική λέσχη ανακοινώνει ότι δεν θα συμμετάσχει στον αγώνα ο Stefan Johansson (Ferrari), η αντίστοιχη φινλανδική επιθυμεί να κάνει το ίδιο για τον Keke Rosberg (Williams) αλλά δεν το αποφασίζει επίσημα περιμένοντας να δει τι θα κάνουν τελικά οι υπόλοιπες χώρες, ενώ η κυβέρνηση της Βραζιλίας φημολογείται ότι θα εντάξει στα μέτρα των διπλωματικών της ενεργειών κατά της Νότιας Αφρικής την απαγόρευση να τρέξουν στο GP ο Nelson Piquet (Brabham) και ο Ayrton Senna (Lotus).
Στις Η.Π.Α. τα μέτρα πίεσης δεν προέρχονται από τις κυβερνητικές πηγές, αλλά από τα κινήματα πολιτών στα οποία συμμετέχουν αυτονόητα ως πλειοψηφία Αφροαμερικανοί πολίτες.
Η Marlboro συμφωνεί με τη McLaren και τη Ferrari να αποσυρθούν τα λογότυπά της για τον αγώνα, ενώ την ίδια συμφωνία κάνει η καπνοβιομηχανία Barclay με την Arrows και η εταιρεία παραγωγής τροφίμων Beatrice με τη Haas.
Η Μεγάλη Βρετανία και η Ιταλία δεν εμπλέκονται καθόλου στη διαδικασία: κατηγορούνται ότι στηρίζουν το καθεστώς στη Νότια Αφρική. Στην πραγματικότητα όμως δεν επιθυμούν να εμφανιστούν ως ακόλουθοι της Γαλλίας – ήταν (και) θέμα γοήτρου.
Ο Enzo Ferrari δηλώνει ότι δεν θα πάει στο Kyalami, αν κάνει το ίδιο και η McLaren, ώστε να μην έχει πλεονέκτημα στη μάχη του τίτλου των Κατασκευαστών.
Είναι με διαφορά η πλέον ειλικρινής δήλωση και αυτή που εκφράζει την πραγματικότητα: το apartheid υπήρχε και τα προηγούμενα χρόνια στα οποία το τσίρκο της Formula 1 επισκεπτόταν το Kyalami. Κανένας εμπλεκόμενος όμως πλην μίας μόνο εξαίρεσης δεν τολμούσε να ψελλίσει κουβέντα.
Στο απέναντι στρατόπεδο, 3 χώρες έχουν εξαιρετικές σχέσεις με την κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής και δεν επιθυμούν να τις διαταράξουν: η Ολλανδία, το Βέλγιο και η Αυστρία.
Η Γερμανία δε, είναι αδιάφορη, καθώς η Zakspeed δεν επρόκειτο να συμμετάσχει στον αγώνα.
Διαβάστε επίσης: Ο πόλεμος της Williams με τους Ecclestone και Mosley
17 Οκτωβρίου 1985: οι βαρύγδουπες αποφάσεις για το μποϊκοτάζ πρέπει να μετουσιωθούν σε πράξεις – και εκεί αρχίζει να ξετυλίγεται το κουβάρι της δημιουργίας εντυπώσεων.
Η Renault και η Ligier τηρούν απαρέγκλιτα την εντολή του Mitterrand, αλλά 2 οδηγοί παραγνωρίζουν το κάλεσμα του προέδρου και αποφασίζουν να συμμετάσχουν κανονικά.
Ο πρώτος είναι ο Alain Prost, ο οποίος δηλώνει ότι θα τρέξει επειδή δεσμεύεται βάσει συμβολαίου για 16 αγώνες και δε μπορεί να αθετήσει τον εν λόγω συμβατικό όρο.
Αυτό που δε λέει βέβαια είναι ότι όντας πολιτικά προσκείμενος στον κύριο αντίπαλο του Mitterrand, το Δήμαρχο Παρισίων τότε και μετέπειτα πρόεδρο της Γαλλίας Jacques Chirac, δεν επιθυμεί να συνταχθεί με την απόφαση του ηγέτη των Σοσιαλιστών.
Ο δεύτερος είναι ο Philippe Streiff, ο οποίος παρότι η Ligier μποϊκοτάρει τον αγώνα, συμφωνεί να τρέξει με την Tyrrell.
Ο λόγος είναι ακριβώς ο ίδιος με εκείνον του Prost: ανήκει ιδεολογικά και αυτός στην κεντροδεξιά αντιπολίτευση.
Οι Rosberg-Johansson-Piquet-Senna εμφανίζονται κανονικά στα paddocks, παρά τις περί του αντιθέτου προθέσεις των χωρών τους.
Και τότε εμφανίζεται ως όψιμος ανθρωπιστής ο Niki Lauda, που δηλώνει ότι δεν πρέπει η F1 να συνδέεται με ένα τέτοιο καταπιεστικό καθεστώς.
Ο ίδιος Lauda που είχε ήδη τρέξει αρκετές φορές στο Kyalami, αλλά και στο Interlagos και στο Buenos Aires επί στρατιωτικής δικτατορίας σε Βραζιλία και Αργεντινή αντίστοιχα, θυμήθηκε στον προτελευταίο αγώνα της καριέρας του να λάβει πολιτική θέση.
18 Οκτωβρίου 1985: η δολοφονία ενός ποιητή από αστυνομικό όργανο βαρύνει την ήδη τεταμένη ατμόσφαιρα και οι πιέσεις για ακύρωση του αγώνα εντείνονται.
Ο Balestre περνάει στην αντεπίθεση, με τη FIA να εκδίδει ένα δελτίο Τύπου που έβγαζε όλους τους υπέρμαχους του μποϊκοτάζ στον τάκο:
In the light of various political demonstrations which have been organised concerning the Grand Prix of Kyalami and personal attacks against mr. Jean-Marie Balestre (who on Tuesday October 8 was elected President of the FIA, and the following day President of the FISA), the FISA Executive Committee, the governing body of the sport throughout the world, declares that:
- President Jean-Marie Balestre has no personal authority to cancel the Grand Prix at Kyalami.
- This Grand Prix has been on the Formula 1 World Championship calendar for 22 years.
- The 1985 calendar of the 16 Grands Prix was publiced in October 1984. Everybody knew the composition of the calendar, and nobody protested about the presence of a Grand Prix in South Africa.
- The World Championship regulations oblige the FISA to respect the international calendar, and the drivers to take part in 16 Grands Prix.
- During the Plenary Conference at which were assembled in Paris on Wednesday 9th October the representatives of the 64 member countries of the FISA, several of which are African countries, not one National Sporting Authority requested the cancellation of the South African Grand Prix.
Θα αναρωτηθεί κανείς ποια ήταν η στάση της FOCA, δηλαδή του Bernie Ecclestone, στην όλη διαδικασία.
Η απάντηση είναι η αναμενόμενη: ο Βρετανός, γνωρίζοντας ήδη ότι η γαλλική τηλεόραση δε θα έδειχνε τον αγώνα, προσπαθούσε να περιορίσει την έκταση της επικείμενης οικονομικής ζημίας.
Για το λόγο αυτό, δεν ήθελε τη διεξαγωγή ενός αγώνα περιορισμένης προβολής, ώστε να λάβει από τους διοργανωτές την προβλεπόμενη αποζημίωση.
Το event όμως επρόκειτο να προχωρήσει, έστω και με τον ελάχιστο αριθμό συμμετεχόντων. 21 οδηγοί και 12 ομάδες (Minardi, Osella, Haas έτρεχαν με ένα μονοθέσιο) συμμετείχαν στις κατατακτήριες δοκιμές, με τον Nigel Mansell να κατακτά την pole position.
19 Οκτωβρίου 1985: στον τελευταίο αγώνα μέχρι και σήμερα που διεξήχθη το Σάββατο (έκτοτε καθιερώθηκε ως ημέρα αγώνα αποκλειστικά η Κυριακή), το θέαμα πέρασε αυτονόητα σε δεύτερη μοίρα. Η Williams πέτυχε το 1-2 ενώπιον 85.000 θεατών.
Εκκίνησαν 20 οδηγοί τελικά, καθώς ο Alan Jones προσβλήθηκε από ιό και η συμμετοχή της Haas αποσύρθηκε.
Όλοι καταλάβαιναν τι είχε συμβεί και ο Jones το επιβεβαίωσε πανηγυρικά 20 χρόνια μετά: η Beatrice, όντας ο κύριος χρηματοδότης της ομάδας, αποφάσισε αντί να τρέξει η Haas να τρέξει χωρίς λογότυπα, να μην τρέξει καθόλου.
Ο λόγος ήταν ότι, σε περίπτωση συμμετοχής της ομάδας, οι πολυάριθμοι Αφροαμερικανοί εργάτες της εταιρείας, υποκινούμενοι από τον πολιτικό ακτιβιστή Jesse Jackson, ήταν έτοιμοι να κατέβουν σε απεργία διαρκείας.
Οι συνιδιοκτήτες της ομάδας Teddy Mayer και Carl Haas το εκμυστηρεύτηκαν στον Ecclestone, ο οποίος και συνέλαβε το σχέδιο της ξαφνικής αρρώστιας.
Μετά τον αγώνα, ο Nigel Roebuck, ο πλέον έγκριτος δημοσιογράφος περί F1 εκείνη την εποχή, άνοιξε πυρ στη στήλη του στο περιοδικό Autosport:
It is the hypocrisy of it that I can’t stomach.
It is the selective morality, the careful removal at Kyalami of certain sponsors’ names from the cars – despite the fact that their products are readily available down the road, widely advertised beyond the TV’s camera reach.
Ο Ecclestone βλέποντας τα μειωμένα έσοδα, αποφάσισε ότι δε θα επέστρεφε η F1 στο Kyalami το 1986.
Έλυσε καθ’ αυτόν τον τρόπο τα χέρια του Balestre, που την παρουσίασε ως ένδειξη διαμαρτυρίας για το apartheid (πώς αλλάζουν οι στάσεις).
Διαβάστε επίσης: Η περιπετειώδης Silly Season της Williams το 1998
Μετά την κατάργηση του apartheid, ο Bernie δεν έχασε ευκαιρία: έκλεισε πενταετές συμβόλαιο (1992-1996) με το νέο διοργανωτή του Kyalami, ο οποίος είχε επενδύσει 40 εκατομμύρια δολάρια για τον ανασχεδιασμό του circuit και την αναβάθμιση των εγκαταστάσεων, και η F1 επέστρεψε στη Νότια Αφρική.
Τελικά, μετά τον αγώνα του 1993 το συμβόλαιο ακυρώθηκε, καθώς τα έσοδα ήταν πολύ μικρότερα από τα προσδοκώμενα.
Ελάχιστες ομάδες συνέχισαν να πηγαίνουν για δοκιμές εκεί τα επόμενα χρόνια, με τη Williams και τη BAR να ρίχνουν αυλαία το 2000.
Για τέλος, ξεχωριστή μνεία στο μόνο άτομο που δε μασούσε τα λόγια του και επειδή ακριβώς κατάλαβε την υποκρισία των γεγονότων του 1985, δε συμμετείχε στο πανηγύρι.
Αυτός ήταν ο James Hunt, ο οποίος στις μεταδόσεις του GP Νοτίου Αφρικής από το BBC τα προηγούμενα χρόνια, συχνά πυκνά καταφερόταν εναντίον του apartheid και έφτασε σε σημείο ο προϊστάμενός του να του δώσει χαρτάκι εν ώρα του αγώνα, προκειμένου να περιοριστεί αυστηρά στα της αγωνιστικής δράσης.
Από το 1985 μέχρι σήμερα, δεν άλλαξε απολύτως τίποτα.
Η F1 συνεχίζει να επισκέπτεται χώρες με κατάφωρη παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Φέτος δε προέβη και σε μια εκ προοιμίου υποκριτική κίνηση, υπό το hashtag #WeRaceAsOne.
Την ίδια στιγμή, ο κορυφαίος οδηγός και μεγαλύτερος star του sport αυτή τη στιγμή Lewis Hamilton, έχει επιδοθεί σε μια προσωπική καμπάνια καταπολέμησης των ρατσιστικών διακρίσεων, η σοβαρότητα της οποίας είναι εφάμιλλη εκείνης της Liberty.
#WeRaceAsOne και #BlackLivesMatter για τους χαχόλους followers, την ίδια στιγμή που το τσίρκο της F1 δεν έχει πρόβλημα να αγωνιστεί στη Ρωσία, την Τουρκία, το Μπαχρέιν, το Αζερμπαϊτζάν και τη Σαουδική Αραβία, ενώπιον των “amazing fans”.
#WeRaceAsLongAsTheyOverpayUs και #MoneyLivesMatter τα πραγματικά hashtags ή αλλιώς “όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν”.
Άγγελος Φωτσεινός
Williams F1 Team Greek Fans – www.facebook.com/groups/WilliamsF1FansGR/
